Czy akt notarialny może zostać unieważniony?

Wśród pytań, które najczęściej stawiane są przez klientów współpracujących z notariuszami, jednym z najczęściej pojawiających się jest to, czy można mówić o możliwości unieważnienia aktu notarialnego podpisanego przed dwoma laty. Pytanie nie jest wcale banalne, porusza bowiem przynajmniej kilka kwestii. Na pierwszy plan wysuwa się to, że sama czynność, która została sporządzona w formie aktu notarialnego posiada status szczególnego dokumentu urzędowego.

Idąc tym torem nie ma mowy ani o nieważności, ani o unieważnieniu aktu notarialnego jako takiego, nie można bowiem unieważnić samej formy. Nie oznacza to jednak, że odpowiedź na zadane na wstępie pytanie musi być negatywna, warto mieć bowiem na uwadze to, że mogą zachodzić takie okoliczności, na skutek których o konkretnym dokumencie nie można już mówić jako o akcie notarialnym. Z pierwszą taką sytuacją mamy do czynienia wówczas, gdy dokument nie spełnia wymogów formalnych charakterystycznych dla aktu notarialnego. Jeśli bowiem forma aktu notarialnego nie została zachowana, o nim samym też nie może być mowy. Najczęściej o takiej sytuacji możemy mówić wówczas, gdy dokument nie posiada jednego z tych elementów, które są wymienione w artykule 92 prawa o notariacie. Czasem wystarczy przy tym brak pojawiającego się na końcu dokumentu stwierdzenia informującego o tym, że „akt został odczytany, przyjęty i podpisany”. Bywa i tak, że brakuje podpisów osób, które brały udział w akcie, a także podpisu samego notariusza, dokument nie jest przy tym ważny, jeśli brakuje daty jego opracowania.

Niekiedy dochodzi także do nieważności czynności prawnej z mocy samego prawa. Dzieje się tak między innymi wówczas, gdy wzmiankowana czynność jest sprzeczna z ustawą, ma na celu obejście przepisów, jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego albo została dokonana przez osobę bez zdolności do czynności prawnych. Notariusz bada więc, czy ta czynność prawna, która dokonuje się z jego udziałem, jest w ogóle zgodna z prawem. Warto wspomnieć również o tym, że czynność prawna może zostać uznana za nieważną z uwagi na to, że nie dochowano formy zastrzeżonej dla takiej czynności pod rygorem nieważności. Prawo mówi także o wadach oświadczenia woli, wśród których wymienia między innymi dokonanie czynności w stanie uniemożliwiającym świadomy wybór.